AHİLİK
Ahilik, kültür ve medeniyetimizi şekillendiren önemli kurum ve kavramlardan biridir. Ahilik 13. yüzyılın ilk yarısından 19. yüzyılın ikinci yarısına kadar Anadolu’da, Balkanlarda ve Kırım’da yaşamış olan Türk Halkının sanat ve meslek alanında yetişmelerini, ahlaki yönden gelişmelerini sağlayan bir kuruluşun adıdır. Ahilik, Anadolu’da ve Müslüman Türklerin toplu bulunduğu kentlerde gelişen, yapısında Türk törelerinden izler bulunan, kötülüklerle savaşı, hoşgörü ve özveriyi ana ilke olarak benimseyen, üyeleri arasında geniş ve sağlam bir dayanışma bulunan, dinsel bir örgüt olmamakla birlikte, tarikatçılar gibi tekkeler kurup akşam yemeklerini bir arada yiyerek ibadetlerini birlikte yapan ve çoğunluğu zanaatçı erkeklerden oluşan büyük bir esnaf örgütüdür.
Ahilik, Ortaçağ’da Anadolu’da kentlerinde kurulan Türk esnaf loncasıdır. Özellikle Selçuklular döneminde görülen Ahilik teşkilatı, Türkler arasında eskiden beri var olan dayanışma düzeninin, Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşması sırasında daha ileri bir düzeyde gerçekleşmesini sağlayan bir ocak niteliği taşımaktaydı. Başlangıçta esnaf arasında üretimi düzenlemek, arttırmak, esnaf arasında dayanışma ve yardımlaşma sağlamak amacını taşıyordu. Sonraları bir çeşit tarikat şeklini aldı.
Bir ara bulundukları yörenin egemenliğini etkiledikleri bilinen ahiler, kentlerin korunmasında, eşkıya ve zorbalarla mücadelede, yoksulları korumada devlete yardımcı olmuşlardır. Osmanlı Devleti’nin güçlenmesiyle ahilik zayıflamış ve giderek ortadan kalkmıştır. Ancak Osmanlı Devleti döneminde ahilik teşkilatının yerine Lonca Teşkilatı ortaya çıkmıştır. AHİ EVRAN Ahi Evran 1171 (H. 567) senesinde İran’ın batı Azerbaycan taraflarında bulunan Hoy kasabasında doğdu. 1262 (H. 660)de Kırşehir’de öldü Zamanın en büyük alimlerinden olan Fahreddin-i Razi’nin derslerine devam ederek akli (fen) ve nakli (din) ilimleri öğrendi. Ahmed Yesevi hazretlerinin talebelerinin sohbetlerine devam ederek tasavvuf yolunda yüksek derecelere kavuştu.
Bir hac yolculuğu esnasında evliyadan Evhadüddin Hamid Kirmani ile tanışıp, onun talebeleri arasına katıldı ve vefatına kadar yanından ayrılmadı. Böylece tefsir, hadis, fıkıh, kelam ve tıp ilimlerinde derin alim, tasavvuf yolunda yüksek makam sahibi bir veli oldu. Ahi Evran tarafından oluşturulan bu ekolün en önemli amacı, “kamil insan” yetiştirmektir. Bir başka deyişle Kur’an’ın “insan modelini” hayata geçirmektir.
AHİ TEŞKİLATI
Ahi Teşkilatı ahi Evren tarafından kuruldu. Ahi kelimesi kardeş anlamına gelir. 13.yy’da Anadolu’da Moğol baskısı hakimdi. Anadolu’ya düzensiz bir şekilde Türkler geliyordu. Bunlara bir sanat ve güzel ahlaki beceriler kazandırmak amacıyla Ahi (lonca) Teşkilatı kuruldu. Çırak, kalfa, usta sistemi vardı.
Hem teorik hem de pratik eğitim verilirdi. Her Ahi birliğinin sandığı vardı. Bu sandık sayesinde esnaf tefecilerden korunur, zor durumda kaldığı zaman yardım edilirdi.
AHİ TEŞKİLATININ ÖZELLİKLERİ
- Devletle esnaf arasında köprü görevi yapardı. • Verdiği eğitimle mesleklerin devamlılığı sağlamıştır.
- ihtiyaç sahibi esnafa yardım edilmiştir. • İnsanlara meslekle birlikte iş ahlakı kazandırılmıştır. • Kalitesiz veya pahalı mal satılması önlenmiştir.
AHİLİK TEŞKİLATI’NIN SONUÇLARI
- Ahilik, Anadolu’da köylere kadar yayılarak Anadolu’nun daha kısa sürede Türkleşip İslamlaşmasını sağlamıştır. • Göçebe Türkmenler yerleşik hayata geçirilerek hem İslami uyum kolaylaşmış, hem de Türk şehirciliği hız kazanmıştır. • 13. yy’ın ikinci yarısına kadar çoğunlukla gayrimüslimlerin Türk olmayan yerli halkın elindeki sanat ve ticaret işlerine Türkler de katılmış ve canlılık kazandırmıştır. •
Türk esnaf ve sanatkarları arasında sağlanan dayanışma sayesinde ahilik önemli bir güç haline gelmiş, asayişin bozulduğu zamanlarda (örneğin Moğol İstilası) kendi otoritesini yürütmüştür. Dini ve ahlaki yapı korunmuştur.