DİKSİYON EĞİTİMİ (Eğitim Programı yazının sonundadır)
NİTELİKLİ İNSAN / NİTELİKLİ TOPLUM
DİKSİYON EĞİTİMİ DERS KONULARI
FONETİK
- Ses aletlerimiz ve solunum
- Sesin nitelikleri
- Ses / nefes özellikleri ve geliştirilmesi
- Ses kusurları
TELÂFFUZ
- Boğumlanma (ünlü ve ünsüzlerin çıkış noktaları, hece ve cümle içinde birlikte kullanılışı)
- Tekerlemeler
DİKSİYON
- Türkçemizin özellikleri (büyük ve küçük ünlü uyumu-ünlü ve ses düşmesi, vurgu, (sözcük, tümce, ayrım) ve ulama))
- Noktalama işaretleri, söz noktalaması, ses bükümleri,
DİKSİYON EĞİTİMİ
FONETİK
SES ALETLERİMİZ
GIRTLAK (SES KRİŞLERİ) sesi meydana getirir.
- AKCİĞER VE BRONŞLAR (gırtlakta titreşimler yaptıran ve onu harekete geçiren)
- AĞIZİÇİ (BOĞAZ) YANAKLAR, DİL, DAMAK DUDAKLAR, DİŞLER VE BURUN BOŞLUKLARI (sesin şiddetini değiştirmeye yarayan aletlerimiz)
SESİN NİTELİKLERİ
– ŞİDDET : Sesin kulağımıza yaptığı etkinin büyüklüğü
– YÜKSEKLİK : Kalın sesleri ince seslerden ayıran özelliktir.
a – PES SES (Göğüs sesi) : Göğsün alt kısmından geliyormuş gibi duyulur
b – TİZ SES (Kafa sesi) : Yukarıdan geliyormuş gibi duyulur. Baş kalktığı zaman daha kolaylıkla çıkar. c- BOĞAZ SESİ : Kullanmaktan kaçınmamız gereken sestir.
– TINI :
- a) Açık Tını (Tiz ses) : Tatlı öykülerin anlatımında kullanılır.
- b) Koyu Tını (Koyu ses) : Acı, umutsuzluk keder duygusu uyandırmak istediğimiz parçalarda kullanılır. c ) Orta Tını : Günlük konuşmalarımızda kullanılır. Yorgunluk vermez.
SES VE NEFES ÖZELLİKLERİ
Güzel ve etkili konuşmada önemli bir konu sesin mükemmel çıkışıdır. Sesin mükemmel çıkışı ses çıkışı ile nefesin kullanımı arasında başarılı bir uyum oluşturulmasını gerektirir.
MÜKEMMEL SESİN ÖZELLİKLERİ
1- İŞİTİLME DÜZEYİ :Ses dinleyiciler tarafından işitilebilecek kadar yüksek olmalıdır.
2- HIZ DÜZEYİ : Dinleyicilerin algılama hızında – dakikada 125-130 kelime arası – söylenmeli, konuşma anındaki duygulara, kişiliğe, yere ve dinleyicinin niteliğine göre değişimler göstermelidir.
Heyecan, korku, telaş, öfke gibi durumlarda hız artar ; sevgi, üzüntü, saygı gibi durumlarda hız azalır.
3- HOŞA GİTME / TINI DÜZEYİ : Katı, kulak tırmalayan, hırıltılı, madensel, tiz, burunsal, buğulu, çok yumuşak,
gevrek, biçimden yoksun sesler, hoşa gitmeyen seslerdir.
Gerilmiş bir gırtlak ve ağız, gerilmiş kaslar sesi daha delici, daha yırtıcı bir hale getirirse de hiçbir zaman daha da hoşa gidici ve güçlü kılmaz.
4- DEĞİŞİRLİK – BÜKÜMLÜLÜK DÜZEYİ : Ses çıkışı monoton olmamalıdır. Ses Yüksek-alçak tonda, hızlı – yavaş arası, duraklamalı-duraklamasız, vurgulu-vurgusuz arasında değişerek çıkmalıdır.
NEFES GELİŞTİRME ALIŞTIRMALARI
DİYAFRAMDAN SOLUMA
DERİN SOLUMA : Nefesimizi mutlaka burnumuzdan alıp ağzımızdan vereceğiz. Soluma her zaman diyaframdan olacak. Nefesimizi alış, tutuş ve veriş zamanımız 2 – 8 – 4 formülüne uygun olacak. Yani eğer nefesimizi 2 saniyede almışsak 8 saniye içimizde tutacağız ve 4 saniyede vereceğiz.
TELÂFFUZ
BOĞUMLANMANIN NİTELİKLERİ
- DOĞRULUK : Ünsüzlerin seslerini çıkartırken onlara ait bütün kurallara özen göstermektir.
- BERRAKLIK : Ünsüzleri birbirinden iyice ayırt etmektir.
- KUDRET : Her ünsüzü uzaktan fark edilecek şekilde söylemektir.
- HAFİFLİK : İyi bir boğumlanmaya gereken kuvveti gizleyen niteliktir.
Bu bilgiler ışığında 8 ünlü (sesli) ve 21 ünsüzden (sessiz) oluşan 29 harfimizi(sesimizi) tanımak ve çıkış noktalarını doğru yapmak için çalışmaya başlayabiliriz. Önce ünlüler dediğimiz SESLİ harflerimizin söylenişleri ile başlayalım.
TÜRKÇEMİZİN ÖZELLİKLERİ
SES UYUMU
Dilimizde bir sözcük içindeki seslerin önlük-artlık (incelik-kalınlık) düzlük-yuvarlaklık ve ötümlülük-ötümsüzlük bakımından bir birine uymasına ses uyumu denir.
TÜRKÇEDE ÜNLÜ DÜŞMESİ
Genellikle iki heceli organ hatlarında ünlü ile başlayan bir ek gelirse organ hattının ikinci hecesindeki ünlü düşer. Burun-u, Göğüs-ü (ne), Geniz-i, Alın-ı, Ağız-ı, Gönül-ü, karın-ı, Beniz-i
VURGU :Bir hece üzerine düşen soluk baskısı, anlam ayırıcı bir nitelik taşır. Vurgular, Söz, cümle, açık hece, kapalı hece vurguları olarak karşımıza çıkar.
SÖZCÜK VURGUSU : Türkçede genellikle sözcüklerin son hecelerine rastlar ve eklere doğru sürülür. Çalış, çalışkan, Çalışkanlar, Gelmek, gelen, gelmiş, Vatan, vatandaş, Vatandaşlar
TÜMCE VURGUSU : Tümcenin anlamına çeşitli düşünce ve duygu özellikleri katan vurgudur. Ankara’dan dün sabah Cahit geldi. (başkası değil Cahit)
Cahit dün sabah Ankara’dan geldi ( başka yerden değil Ankara’dan)
Ankara’dan Cahit dün sabah geldi. (başka zaman değil) Tümce vurgusu anlamla ilgili olup, yeri anlama göre değişir. ( ki, ce, le, mi, me, re, im, sin, dir, vurgu almazlar.)
ULAMA – Bir sözcüğün sonundaki ünsüzün ondan sonra gelen sözcüğün başındaki ünlüyle beraber boğumlandırılmasıdır.Ak-şa- mol- du / Gü-ne-şaç-tı / Sa-ba-hol-du
DİL, DUDAK VE ÇENE TEMBELLİĞİ İLE NEFES KONTROLÜ ZAYIF OLANLARA ÇALIŞMA BİLGİ NOTU
DİL:Türkçede dil tembelliğinin en fazla olumsuz etkilediği sesler şunlardır:“c, ç, d, j, l, n, r, s, ş, t, z”
Bu seslerden herhangi birini çıkarmakta güçlük çekiyorsanız veya seste boğukluk, oluşuyorsa dil egzersizleri üzerinde yoğunlaşmanız gerekecektir.
Dilinizi ağzınızda sakız çiğner gibi hızla çiğneyiniz.
Dilinizi iyice dışarı çıkarınız. İterek uzun süre dayanınız.
Dilinizi ağzınızın içinde, çenelerinizin dışından, dudaklarınızın altından dairesel hareketlerle hızla dolaştırınız.
ÇENE: tüm harfler çenenin kullanımıyla seslendirilirler.(üst çene sabittir)
“iii” sesini çıkardığımızda çene geriye doğru çıkmaya zorlanır.
“aaa” sesini çıkardığımızda hizasından aşağıya doğru açılır.
“Üüü” sesini çıkardığımızda ileriye doğru geçmeye zorlanır.
Elinizi alt çenenize dayayarak; “çak çak” diye bağırın. Aşağıya itilen çenenizin yukarıya itilmesini sağlayın. Böylece çenenizi aşağıya iten kaslarınızın güçlenmesini sağlayın.
İki elinizin içiyle yanak kemiklerinize masaj yapın.
Avuçlarınızı alt çenenize doğru çekip çenenizi açın.
İki elinizi yumruk yapıp çenenizin altından bastırın.
Alt çenenizi açın, başınızı geri itin ve alt çenenizi kapatın.
Tekrar çenenizi açın ve başınızı daha geriye itin.
Çenenizi hızla iyice açıp kapatın. Çenenizi hızla ileri geri hareket ettirin.
Çenenizi dairesel hareketlerle hızla döndürün.
DUDAK: dudağın kullanımına dayandırılan sesler şunlardır: “b, f, m, o, ö, p, u, ü, v,”
Dudak tembelliği;
Nefesinizi ağzınızdan kuvvetle verirken “poffff” deyin.
Hava dudaklarınızı basınçla itsin. Basıncın dudak kaslarınızı şiddetli zorlaması sağlayın.
Sıkı sıkı kapalı ve dişlerinize yakın tuttuğunuz dudaklarınızdan üflediğiniz havanın dudaklarınızı kuvvetle üfürerek çıkmasını sağlayın.
Dudaklarınızı kapatıp ileri uzatın ve dairesel hareketlerle hızla döndürün.
Aşağı yukarı, sağa sola hareket ettirin.
Çenenizi kapatın ve hızla “mi, mu, mi, mu” deyin.
Abartı yapmanız ve dudak kaslarınızı yoruncaya kadar çalışmayı sürdürmeniz önemlidir. Bir kalemi yatay/dikey olarak dudaklarınızda tutup
“Benim memleketim. Bir ben vardır bende benden içeri” deyin.
DİYAFRAM: Bir çiçeği koklarken, hayret ve korku anında, yatarken alınan nefes, doğal diyafram nefesidir.
DERİN SOLUMA: Nefesimizi genellikle burnumuzdan alıp ağzımızdan vereceğiz. Soluma her zaman diyaframdan olacak. Diyafram, sese enerji verir. Sesin doğal çıkış yerini hazırlar. (2 – 8 – 4 formülünü uygulayın. (2 sn.de derin nefes al, 8 saniye tut, 4 saniyede hepsini boşalt.
– nefes tutma (tutabildiğiniz kadar) verirken “papapa “ deyin.
– sık sık nefes alma (karın bölgesini hareket ettirmek)
DİKSİYON VE ETKİLİ KONUŞMA SANATI EĞİTİM PROGRAMI
Diksiyon ve Etkili Konuşma Sanatı ile ilgili daraltılmış, şablon haline getirilmiş ve kısa zaman aralığında katılımcıların hazırlanması amaçlanmış olan eğitim programı aşağıda belirtilmiştir.
Bu eğitimde, Türkçenin tüm kurallarını duygu ve düşüncelerinize, konuşmalarınıza katarak, yaşamın en önemli parçası olan konuşmanın etkileyici, vurucu, anlaşılabilir, doğru ve güzel olabilmesi için, Türkçenin; sahip olduğu ses ahengini, ses kurallarını, cümle yapısını ve sesleme biçimini doğru olarak tanıtmak amaçlanmaktadır.
Kamera çekimi ile başlayacağımız, slayt ile vereceğimiz ve video görüntüleri ile pekiştireceğimiz “Diksiyon ve Etkili Konuşma Sanatı“ eğitiminin içeriği
ÜNİTE DAĞILIM TABLOSU
1.BÖLÜM: DİKSİYON ( 6 SAAT)
FONETİK, Ses, Sesin nitelikleri, Nefes teknikleri
TELAFFUZ, Anlaşılır ses çıkarabilmek. Boğumlanma (Ünlüler-Ünsüzler- Tekerlemelerle pekiştirme)
DİKSİYON, Türkçemizin özellikleri (vurgu, noktalama-ulama vb. )
- BÖLÜM: ANLATIM VE ETKİLİ KONUŞMA SANATI ( 6 SAAT)
ANLATIM (mimikle ve duygusal anlatım)
KONUŞMA – KONUŞMACI, diyalog (canlandırma) inandırıcı konuşma, sunuş, doğaçlama
DİNLEME ve CESARETİ ARTIRMA çalışmaları.
Açıklama: Eğitim notları çoğaltılmak üzere Eğitmen tarafından katılımcıların e-postasına iletilecektir.
EĞİTİMİN TOPLAM SÜRESİ: Günde 4 saat toplam 3 gün (4 x 3 = 12 saat)
KAZANIMLAR:
- Sesine duygu katacak,
- Nefesini kullanarak sesini daha etkili kullanacak,
- Yorulmadan daha uzun konuşabilecek,
- Anlaşılır, daha estetik, daha rahat konuşmaya sahip olacak,
- Anlamlı ve alımlı söz söyleme sanatına sahip olacaktır.
Ayrıca, eğitim süresi içerisinde tüm telaffuz hatalarınız tespit edilecek ve düzgün söylenişleri yaptırıldıktan sonra bununla ilgili rapor hazırlanarak (ek tablolarla desteklenerek) elektronik ortamda katılımcıların e-postasına iletilecektir.